انتخاب رشته کنکور
انتخاب رشته کنکور سراسری و کنکور آزاد، یکی از اون لحظههایی هست که خیلیها میگن مهمترین تصمیم زندگی تحصیلیام هست که قراره بگیرم. اما واقعیتش این هست که هم دانشآموزها اشتباههای بزرگی میکنند، هم مشاوران ممکن هست اشتباهاتی داشته باشن که در نهایت باعث میشه اون تصمیم مهم سرنوشت یک نفر را کاملا از این رو به اون رو کند!!
تو این مقاله تصمیم دارم اشتباهات دانش آموزان و اشتباهات مشاوران را تحلیل کنیم تا شما در انتخاب رشته دچار ضرر و زیان نشوید. همینطور بررسی خواهیم کرد که اون اشتباهات، چرا رخ میدهند!، و چطوری میششود از این اشتباهات جلوگیری کرد.
بخش اول: اشتباهات دانشآموزان
-
صرفا بر اساس رویای بزرگ انتخاب رشته کردن
خیلی از دانشآموزان میرن سراغ رشتههایی که آدم همیشه تو ذهنشون داشتن: مهندسی شریف، پزشکی تهران و….. رویایشون خوبه، ولی اینکه فقط براش تلاش کنن بدون در نظر گرفتن رتبه، علایق، تواناییها و واقعیتها بزرگترین اشتباهه و وابسته کردن انتخاب رشته به شانس، تقدیر، استخاره، رویاهای شبانه و امثال آن اشتباهی مهلک است. یعنی اگر علاقه و تواناییات در اون رشته نیست، فقط خوابش رو دیدن و در رویا فرو رفتن کافی نیست.
-
توجه نکردن به تواناییها و علایق در انتخاب رشته کنکور
بعضیها چون خانوادهشون دوست دارن یا اطرافیان گفتن اون رشته خوبه، میرن سمتش بدون اینکه بپرسن آیا من از این رشته خوشم میاد؟ آیا تووش موفق میشم؟ چند منبع این مورد رو بهعنوان اشتباه شناختهان اگر رشتهای انتخاب بشه که علاقه نداشته باشی، یا توانایی لازم رو نداشته باشی، ممکنه وسط راه توش کم بیاری یا از دانشگاه انصراف بدی!!!!
-
تمرکز فقط روی رتبه و دانشگاه، نه بازار کار و آینده
خیلی دانشآموزها به محض اینکه رتبه میارن، یه رشته رو انتخاب میکنن چون دانشگاه خوبه، اما تحقیق نمیکنن که بعدش چی؟ بازار کارش چطوره؟ سختیهایش چی هست؟ یکی از اشتباهات رایج، عدم در نظر گرفتن… مسیر شغلی آینده هست. یعنی چون دانشگاه خوبه، فکر میکنن همهچی حل شده نه، چون رشته و کیفیت اون رشته مهمه.
-
ازدستدادن فرصت انتخابهای متعدد یا چیدمان اشتباه در انتخاب رشته کنکور
در فرم انتخاب رشته، معمولاً تعداد زیادی کد رشته محل امکان داره وارد بشه. بعضیها فقط چند تا انتخاب میکنن یا تمام انتخابهاشون رو روی رشتههای پرطرفدار میذارن، در نتیجه احتمال شکستی که قبولی نداشتن هست زیاد میشه. مثلاً دفترچه میاد، دانشآموز دو یا سه گزینه میگذاره و مابقیش رو خالی میذاره یا از رشتههاییی که شانس قبولی خوبی داره استفاده نمیکنه.
-
مشورت نکردن یا مشورت غلط گرفتن در انتخاب رشته کنکور
خیلی از دانشآموزها فکر میکنن چون رتبهام خوب شد، سرم بالا بگیرم و خودم انتخاب کنم یا با دوستان و آشنایان مشورت میکنن که تجربه کافی ندارن. این یه اشتباه بزرگه چون انتخاب رشته نیاز به تخصص داره. در یک مقاله این نکته بیان شده: عدم مشورت با افراد متخصص یکی از اشتباهات رایجه. یعنی نه اینکه همیشه مشاوره لازم باشه، بلکه مشاوره از فرد متخصص با تجربه
-
نخواندن دقیق دفترچه انتخاب رشته و شرایط رشته/دانشگاه
دفترچه انتخاب رشته شامل بندیهایی مثل سهمیه، شرایط بومی، ظرفیت، شهریه دانشگاه غیرروزانه و دانشگاه آزاد و … هست. بعضی از دانشآموزها اصلاً وقت نمیذارن دفترچه رو دقیق بخونن و بعد میگن چرا قبول نشدم؟. مثلاً انتخاب رشتهای که شهریهش بالا ست یا خوابگاهش سختِ یا شرایطش خاصِ بعد وسط راه پشیمون میشی.
-
تسلیم شدن به کد رشته شانسدار بدون اولویتبندی منطقی
یکی از مدلهای پیشنهادی برای انتخاب رشته، اولویتهای رویایی، واقعبینانه، بدبینانه هستن. دانشآموزانی که فقط اولویتهای رویایی میذارن و اصلاً گزینههای واقعبینانه رو جدی نمیگیرن، زیاد دچار مشکل میشن. یعنی مثلاً باید بعضی انتخابهاش نشون بده حتماً قبول میشم (واقعبینانه) نه فقط اگه معجزه بشه اینو میزنم.
-
نادیدهگرفتن هزینهها، امکانات، شرایط زندگی دانشگاه در فرایند انتخاب رشته کنکور
دانشگاه فقط اسم نیست؛ خوابگاه، هزینه زندگی، مسیر رفتوآمد، شهریه، دوره شبانه یا روزانه اینها همه مهمن. دانشآموزهایی که این موارد رو نمیدونن، ممکنه بعد از ورود به دانشگاه بگویند: چرا اینقدر سخت بود؟. این یکی از اشتباهاتیه که معمولاً کمتر بهش پرداخته میشه اما خیلی اثرگذاره.
نکته مهم: برای جلوگیری از این اشتباهات، حتماً با مشاوران متخصص و با تجربه مشورت کنید و تمام جوانب را در نظر بگیرید.
حال که اشتباهات دانشآموزان رو دیدیم، بریم سراغ کسانی که قراره راهنمایی کنن: مشاوران و بهترین مراکز انتخاب رشته نیز باید خیلی دقیق باشن چون انتخاب رشته نه فقط یه چک لیست پرکردن ساده!!!!
۱) استفاده از قالبهای آماده و انتخاب رشته ماشینی
بعضی مشاوران مخصوصاً اونهایی که تعداد زیادی داوطلب میگیرن ممکنه از نرمافزارها یا قالبهای از پیش آماده استفاده کنن و مدل همه رو با یه چیدمان میفرستن جلو. این اشتباه بزرگیه. اگر مشاور انتخاب رشته برای همه با نرم افزار و انتخاب رشتههای کمکی انجام شود کیفیتاش پایین میاد. یعنی انتخاب رشته باید شخصیسازی بشه بر اساس توانایی، رتبه، علایق؛ نه کپیپیست.
۲) تمرکز بیش از حد روی دانشگاههای مطرح بهجای مناسب دانشآموز
مشاوری هست که فقط میگه: بزن فلان دانشگاه معروف، بدون اینکه بپرسه این دانشآموز واقعاً علاقهمنده یا نه، یا امکاناتش با اون رشته تناسب داره یا نه. این یعنی نادیدهگرفتن مناسب بودن و تمرکز صرف بر شهرت. برخی منابع این اشتباه رو ثبت کردن. در نتیجه ممکنه دانشآموز وارد رشتهای بشه که فشارش بیشتر از ظرفیتش باشه.
۳) اطلاع نداشتن یا کمتوجهی به شرایط خاص دانشگاهها/رشتهها
مشاور خوب باید بدونه مثلاً رشتهای تعهد داره، شهریهش چقدره، دورهاش شبانه هست یا روزانه، بومیگزینی داره یا نه، ظرفیتش کم یا زیاد هست. اگر مشاور اینا رو نادیده بگیره، احتمال زیاد دانشآموز بعداً دچار مشکل میشه. این مورد خیلی در اشتباهات دیده شده. مثلا ممکنه دانشآموز بخواد روزانه بره، اما مشاورش براش شبانه پیشنهاد بده بدون اینکه هزینهها رو حساب کنن.
۴) عدم شفافیت در مشاوره (هزینه، تعداد جلسات، مسئولیتها)
مشاوری که دقیق نمیگه هزینه چقدره، چند جلسه انجام میشه، بعد از انتخاب رشته پیگیریای هست یا نه این میتونه به مشکل بخوره. یکی از منابع به این نکته اشاره کرده: دریافت هزینه منطقی… اگر اولش شفاف نباشه، بعداً ممکنه دانشآموز احساس کنه انگار پولش هدر شد.
۵) مقاومت در بروزرسانی دانش مشاوره یا استفاده از اطلاعات قدیمی
رشتهها و شرایط دانشگاهها، بازار کار، روشهای گزینش دائماً در حال تغییرن. مشاوری که اطلاعاتش بهروز نیست ممکنه راهنماییهایی بده که امروز کاربردی نیستن. برای مثال در انتخاب رشته کنکور، تقسیمبندیها، ظرفیتها، شکل آزمون و سهمیهها تغییر کردن. اگر مشاور اطلاعاتش قدیمی باشن، نتیجه دقیق نخواهد بود.
۶) ندادن زمان کافی به دانشآموز برای تصمیمگیری
بعضی مشاوران تحت فشار زمان عمل میکنن، یا دانشآموز رو تشویق میکنن سریع انتخاب کنه تا فرصت نگذره، بدون اینکه وقت کافی برای بررسی علایق، مزایا/معایب داده باشن. این اشتباه باعث میشه انتخاب عجولانه بشه.
۷) نادیدهگرفتن نقش والدین و خود دانشآموز در فرایند مشاوره
مشاوره یعنی سهطرفه: دانشآموز، مشاور، والدین. اگر مشاور فقط با دانشآموز صحبت کنه یا صرفاً با والدین بدون دانشآموز، یا والدین رها بشن، این جریان ناقص میشه. پژوهشها هم نشون داده همآگاهی والدین بر انتخاب رشته تأثیر مهمی داره.
بخش سوم: ترکیب اشتباهات مشترک و راهکارها
حالا که اشتباهات دانشآموزان و مشاوران رو دانستیم، بیایم ببینیم چه اشتباهاتی هستن که هر دو ممکنه انجام بدن، و چطوری میتونن با هم این مسیر رو بهتر طی کنن.
اشتباه مشترک: نبود تحقیق و بررسی عمیق
هم دانشآموز ممکنه عجله کنه و هم مشاور ممکنه بدون تحقیق دقیق، توصیه کنه. تحیلی که بدونش انتخاب رشته انجام شه، مثل این میمونه که بری شکار بدون دوربین. برای جلوگیریش:
دانشآموز: حداقل چند ساعت وقت بذاره برای تحقیق رشتهها، بازار کار، شرایط دانشگاه.
مشاور: دائماً دادهها و اطلاعات جدید رو بررسی کنه، ظرفیتها، شهریهها، شرایط بازار کار.اگه هر دو طرف این اقدام رو بکنن، درصد خطا خیلی کمتر میشه.
اشتباه مشترک: اولویتبندی غلط
هم دانشآموز ممکنه اولویتهاش رو درست نچینه، هم مشاور ممکنه ترتیب انتخابها رو بد پیشنهاد بده. راهکار:
دانشآموز و والدین با کمک مشاور بنشینن و لیستی از رشتهها درست کنن: واقعا علاقه دارم، احتمال قبولیش هست، اگر نشد اینو بزنم.
مشاور ابزارهای منطقی برای اولویتبندی پیشنهاد بده (مثلاً خوشبینانه، واقعبینانه، بدبینانه) که تو منابع هم بهش اشاره شده.
اشتباه مشترک: تمرکز صرف روی یک گزینه ایدهآل
هم دانشآموز ممکنه فقط یه گزینه ایدهآل داشته باشه و بقیه گزینهها رو نبیند؛ هم مشاور ممکنه زور بزنه دانشآموز رو وارد اون گزینه بکنه. راهکار:
دانشآموز: گزینههای متنوع آماده کنه، نه فقط روی فلان رشته خوبه.
مشاور: واقعبینانه راهنمایی کنه که اگر فلان رشته نشد، فلان رشته مناسبتره.اینطوری اگر گزینه اول نشد، دانشآموز گیر نمیکنه.
اشتباه مشترک: نادیدهگرفتن مسائل جانبی (شهریه، خوابگاه، مسیر، شهری)
اکثر مطالعات نشون دادن که این موارد خیلی مهمن. راهکار:
دانشآموز: هزینه واقعی زندگی دانشگاه و خوابگاه و مسیر رفتوآمد رو بررسی کنه.
مشاور: این موارد رو حتماً در صحبتها وارد بهترین مشاوران انتخاب رشته همیشه خود را به روز میکنند.
کنه، نه فقط رشته و رتبه.اگر این کار بشه، انتخاب شدنیتر و ماندگارتر میشه.
اشتباه مشترک: نقش کم والدین یا خانواده
بعضی وقتها مشاور با دانشآموز صحبت میکنه، والدین کنار نیستن؛ یا والدین فشار زیاد میارن. هر دو طرف ممکنه اشتباه کنن. راهکار:
مشاور: جلسهای داشته باشه که هر سه طرف حاضر باشن.
دانشآموز/والدین: فعال باشن، سوال بپرسن، نقطه نظراتشون بیان کنن.این هم باعث میشه انتخاب بهتر و حمایتیتر بشه.
بخش چهارم: گامهای عملی برای انتخاب رشته درست
خُب، تا اینجا اشتباهات رو شناختیم؛ حالا بریم سراغ اینکه واقعا چطوری انتخاب رشتهت رو اصولی انجام بدی. هم دانشآموز، هم مشاور باید با این گامها آشنا باشن.
گام ۱: شناخت دقیق از خود
علاقهات رو لیست کن: چه دروس/موضوعاتی ازشون لذت میبری؟
تواناییهات رو ارزیابی کن: در ریاضیات، فیزیک، زبان، خلاقیت چطوریای؟
شرایط و محدودیتها رو ببین: مثلاً در خانواده، بودجه، منطقه سکونت، دوری دانشگاه و خوابگاه.این مرحله کاملاً شخصیه و پایه انتخاب رشتهت خواهد بود.
گام ۲: جمعآوری اطلاعات رشتهها و دانشگاهها
دفترچه انتخاب رشته رو کامل بخون: شرایط، ظرفیت، شهریه، دوره شبانه/روزانه.
بازار کار رشتهها رو بررسی کن: فارغالتحصیلش کجاها کار میکنن؟ درآمدش چهقدره؟
وضعیت دانشگاهها رو بسنج: امکانات، خوابگاه، دوری از شهر، شهریه.
صحبت با کسانی که رشته موردنظرت رو خوندن یا دارن میخونن.با این کار دیگه انتخاب رشته از حدس و گمان خارج میشه.
گام ۳: اولویتبندی منطقی در انتخاب رشته کنکور
سه دسته درست کن: انتخابهای رویایی، انتخابهای واقعبینانه، انتخابهای تضمینی.
تعداد هر کدوم رو متعادل بگذار؛ نه فقط روی رویاییها متمرکز باش.
مشاورت کمکت کنه رتبه/تراز و ظرفیتها رو در نظر بگیره تا انتخابها واقعبینانه باشن.
گام ۴: بررسی گزینههای جانبی و شرایط
شهریه دورهها (روزانه، شبانه، آزاد) چقدره؟
خوابگاه دارد؟ هزینه خوابگاه؟
دانشگاه در کدام شهر هست؟ دوریش چطوره؟
آینده شغلی رشته در منطقه یا کشور چطوره؟اینها هرکدوم ممکنه تاثیر بزرگ داشته باشن.
گام ۵: واردکردن کد رشتهها در فرم و چکنهایی
پس از اینکه لیست درست کردی، کد رشتهها رو با دقت وارد کن.
ترتیبشون مهمه؛ اولویت اول یعنی واقعاً امید داری، اولویت آخر یعنی گزینه کمامید.
بعد از واردکردن، فرم رو مجدداً چک کن تا اشتباه تایپی یا اولویت معکوس نداشته باشی. یکی از منابع به این اشتباه هم اشاره کرده.
تایید نهایی رو انجام بده و رسید یا شماره پیگیری آنلاین بگیر.
گام ۶: پیگیری بعد از انتخاب رشته
پس از انتخاب رشته، همچنان در جریان باش؛ ممکنه ظرفیت اضافه بشه، انتخاب رشته رشتههای خاص باز بشن، دانشگاهها شرایط جدید اعلام کنن.
اگر مشاور داری، باهاش در تماس بمون، سوال بپرس، اگر تغییر شرایط پیش اومد سریع واکنش بده.این مرحله خیلیهاش نادیده میگیرن اما میتونه تفاوت بسازه.
بخش پنجم: نکاتی که کمتر مطرح شدن ولی مهمن
چند تا نکته هستند که معمولاً مشاوران و دانشآموزها زیاد جدیشون نمیگیرن، ولی اگر بهشون توجه کنن، انتخاب رشتهشون خیلی بهتر میشه.
نکته ۱: تاثیر اجتماعی و روانی محیط دانشگاه
دانشگاه فقط درس نیست؛ زندگی دانشجویی، خوابگاه، دانشجویان همدوره، استادها، شهر دانشگاه اگر محیط مناسب نباشه، تمرکزت کم میشه، احساس دلتنگی میکنی، یا حتی ممکنه تصمیم بگیری انصراف بدی. پس قبل از انتخاب رشته، تحقیق کن دانشگاه در چه شهریه، امکاناتش چطوره، جامعه دانشجوییش چطوره.
نکته ۲: نگاه بلندمدت به رشته
بعضی رشتهها ممکنه امروز طرفدار باشن، ولی ۱۰ یا ۱۵ سال دیگه چطوره؟ مشاوری که دانشش بهروز هست، باید این نگاه رو داشته باشه. دانشآموز هم باید بپرسه: بعد از فارغالتحصیلی، چند سال میتونم کار پیدا کنم؟ رشد شغلیش چطوره؟ این مسئله معمولاً نادیده گرفته میشه.
نکته ۳: تطابق رشته با شخصیت
اگر شخصیتات مثلاً خیلی اجتماعیه، رشتهای که خیلی انفرادیه ممکنه اذیتت کنه؛ یا اگر به محیط عملی علاقهداری، رشته صرفاً نظری شاید برات خستهکننده باشه. این یعنی انتخاب رشته باید با شخصیت، سبک کاری زندگی و سبک یادگیریت همخوان باشه.بعضی منابع این مورد رو تحت عنوان عدم توجه به علایق شخصی عنوان کردن.
نکته ۴: گزینه پلان B جدی
خیلیها فقط پلان A دارن (حتماً فلان رشته باید قبول شم). اما داشتن پلان B یعنی رشتهای که مورد علاقهت هست ولی فشارش کمتره، امکاناتش خوبه، نسبت به اون گزینه برتر ریسکش کمتره، خیلی هوشمندانهتره. پس دانشآموز و مشاور باید این پلان B رو با دقت بررسی کنن.
نکته ۵: رقابت منطقه و سهمیهها
دانشگاهها شرایط خاصی دارن، شهرستان با مرکز استان فرق داره، سهمیه مناطق، بومیگزینی، ظرفیت ویژه، برای انتخاب رشته میتونه خیلی مهم باشه. بعضی مشاوران وقت ن
میذارن تکتک این جزئیات رو برای دانشآموزش بررسی کنن. یکی از منابع این مورد رو گوشزد کرده. بدون در نظر گرفتن اینها ممکنه گزینهای رو بزنی که فکر میکنی شانسی داری، اما ظرفیت یا سهمیهش سنگینه.
انتخاب رشته، مثل یه چیدمان بزرگِ قطعات پازل آیندهست. اگر یکی از قطعات درست نباشه علایقت، تواناییت، شرایط دانشگاه، مشاور درست، یا تحقیق کافی ممکنه پازلِ آیندهات ظاهرش اونچیزی نشه که میخوای.ولی از اون طرف، اگر دانشآموز فعال باشی، تحقیق کنی، با مشاور با تجربه کار کنی، به جنبههای جانبی توجه کنی و مشاور هم حرفهای باشه، انتخاب رشتهات میتونه پرسرعتتر، با اعتماد بیشتر، و با احتمال موفقیت بالاتر باشه.
دیدگاهتان را بنویسید